Урок-даследаванне
“Прыназоўнік як службовая часціна мовы”
Тэма ўрока : Прыназоўнік як часціна мовы
Адукацыйная мэта ўрока: плануецца, што к канцу ўрока дзеці паглыбяць веды аб самастойных і службовых часцінах мовы, пазнаёмяцца з прыназоўнікам, змогуць знаходзіць яго ў тэкстах, правільна ўжываць у сваім маўленні , адрозніваць прыназоўнікі ад іншых часцін мовы.
Развіццёвыя і выхаваўчыя задачы ўрока: садзейнічаць развіццю арфаграфічных навыкаў, вуснай звязнай мовы, стварыць умовы для самастойнай працы і работы ў парах, групах, выхоўваць любоў да роднага краю, да роднай мовы.
Абсталяванне: падручнік, сшыткі, карткі з заданнямі, запісаны на дошцы эпіграф, сігнальныя карткі, вершы пра родны край, схема “Кластар”
Эпіграф: Кароценькі,
нязменны я,
службовы,
у сказах і словазлучэннях
дапамагу я
звязваць словы.
Ход урока
1. Арганізацыйны этап урока (3 – 5 мін)
( Праверка гатоўнасці да ўрока, прывітанне)
- У нашай школе праходзіць Фестываль адкрытых урокаў. Кожны настаўнік прымае ўдзел. Вось і ў нас з вамі сёння такі ўрок. Мы прысвецім яго роднай зямлі, роднай старонцы. Я жадаю вам працаваць сёння старанна, быць уважлівымі, падтрымліваць адзін аднаго, дапамагаць і тады ўсё ў нас атрымаецца. Пажадайце адзін аднаму поспехаў. А пачнём урок з праверкі дамашняга задання.
2. Праверка дамашняга задання ( 10 мін)
- Ці ёсць пытанні па дамашнім заданні? Вы рыхтавалі вуснае выказванне пра часціны мовы. Папрацуем ў групах. Спачатку абмяркуйце план вуснага выказвання ў сваёй групе, а потым адзін прадстаўнік групы будзе расказваць, а ўсе астатнія будуць састаўляць план яго выказвання. Два вучні паспрабуюць разабраць сказы па часцінах мовы. Заданне для іх на падаконніках. Выконваць на тых жа лістках.
Карткі з заданнямі:
Сцяжынка лясная, за рэчкаю хата,
Уранні над лугам плывуць туманы…
Ніколі, Радзіма, чужой не была ты,
Ніколі журбой не прыходзіла ў сны.
А. Бачыла
Зямля Беларусі! Вачамі азёраў
Глядзіш ты ў празрыстыя высі нябёс.
П. Броўка
(Ацэнка вуснага выказвання, выстаўленне адзнак, праверка сказаў з дапамогай сігнальных картак)
3.Падрыхтоўка да ўспрымання новай тэмы ( 3-5 мін)
А) Тэст “так” ці “не” (з дапамогай сігнальных картак) або ставяць “+ “ “_”
У беларускай мове 10 часцін мовы. +
Самастойных часцін мовы 5. _
Выклічнік не з’яўляецца ні самастойнай, ні службовай часцінай мовы. +
Назоўнікі , прыметнікі , займеннікі і лічэбнікі - зменныя часціны мовы. +
Дзеясловы скланяюцца. _
Нязменных часцін мовы 3. _
Службовыя не маюць самастойнага значэння. +
Б) Адгадванне загадак
1. Спытай мяне: хто ці што гэта?
І я дам назвы ўсім прадметам. (Назоўнік )
2. Я аздабляю вашу мову,
Даю прыметы розным словам. (Прыметнік)
3.Аб сабе сказаць хачу :
усе прадметы я лічу . (Лічэбнік)
4.Маю некалькі ў мове нагрузак служэбных:
Замяняю назоўнік, прыметнік , лічэбнік. (Займеннік)
5. Без мяне стаяць усе часціны мовы.
Я прыду - усе рухацца гатовы. (Дзеяслоў)
6.Я сваёй формы не змяняю,
Спосаб дзеяння абазначаю. (Прыслоўе)
- Колькі часцін мовы мы назвалі? Што іх аб’ядноўвае? Якія яшчэ ёсць часціны мовы?
Прачытайце эпіграф на дошцы і скажыце, якая тэма нашага ўрока?
(Запісваецца тэма на дошцы, а ў сшытках дата і класная работа)
-Ці сустракаліся вы ўжо з гэтай тэмай? Што ведаеце пра прыназоўнік з пачатковых класаў?
Якія задачы на сённяшні ўрок паставілі б перад сабой? (навучыцца знаходзіць прыназоўнікі ў сказах, выясніць, для чаго яны служаць , чаму гэта часціна мовы так называецца )
4. Тлумачэнне новай тэмы (10 мін)
-Давайце пачнём з назвы. Што яна вам падказвае? ( прыназоўнік сябруе з назоўнікам, стаіць каля яго)
-Праверце сваё выказванне
а) Моўнае назіранне
Край з калыскі любімы,
Каля сцежкі чабор,
Жар асенняй рабіны
У блакіце азёр.
Бор палае на ветры
У сузор’і зарніц…
Як жа край гэты светлы
Нам з табой не любіць?
У. Карызна
(Вучні падкрэсліваюць прыназоўнікі разам са словамі, да якіх яны адносяцца, вызначаюць ролю ў сказе, даюць азначэнне прыназоўніку як часціне мовы)
На дошцы састаўляецца кластар:
Прыназоўнік
Агульнае значэнне Марфалагічныя прыметы
Сінтаксічная роля
Фізкультмінутка для вачэй
Б) Работа па падручніку
-Ці заўсёды прыназоўнік стаіць побач з назоўнікам? Прачытайце параграф у падручніку і знайдзіце адказ на гэтае пытанне.
В) Першаснае абагульненне
-Што мы даведаліся пра прыназоўнік? Як мы гэта даведваліся?
5. Замацаванне новых ведаў (10 мін)
А) Пісьмо пад дыктоўку
Ласкава завём мы сваю Беларусь Радзімай, бо пад яе зоркай нарадзіліся і з маленства ўсё тут стала родным і блізкім. Замілавана завём Бацькаўшчынай, бо на яе жыццядайнай зямлі жывуць нашы бацькі і дзяды.
-Падкрэсліце прыназоўнікі разам з назоўнікамі, выпішыце словазлучэнні з прыназоўнікамі.
(нарадзіліся пад зоркай, стала з маленства, жывуць на зямлі)
Б) Ролевая гульня “У рэдакцыі”
- Уявіце сабе, што вы працуеце ў рэдакцыі раённай газеты. Адзін карэспандэнт напісаў чарнавы матэрыял пра свята вёскі, але захварэў і не паспеў давесці матэрыял да канца. Газета павінна выйсці своечасова. Рэдактар папрасіў вас адкарэкціраваць матэрыял і даць на праверку. Трэба дапісаць скарочаныя словы і ўставіць, дзе не хапае, прыназоўнікі.
Дажджлівае і халодн… надвор’е не перашкодзіла ўрачыстасці, якая пачалася ўскладаннем вянкоў і кветак … помніка загінуўшым … вызваленні вёскі Бастынь.
Галоўн… дзеянне разгарнулася … клубе, куды сабраліся ўсе жыхар… . … віншавальным словам … прысутных звярнуўся старшыня райвыканкама Уладзімір Мілашэўскі.
… падарункамі прыехалі … свята і шматлікія госці. Ваенны камісар … Баранавіч Міхаіл Соц таксама нарадзіўся … Бастыні. Яго прыемна ўразілі станоўчыя перамены … родн… вёсцы. Намеснік Міністра Іван Дырман не забывае … вёску. … гэты раз ён парадаваў землякоў арганізацыяй цудоўн… канцэрта.
Былі … юбілеі вёскі і госці … далёк… замежжа.
-Што ж было б, калі б зніклі прыназоўнікі? Для чаго ж у мове прыназоўнікі?
- Што б хацелася вам напісаць пра сваю вёску? Раскажыце.
6. Заключны этап урока (3 – 5 мін.)
а) Дамашняе заданне
Вывучыць параграф 20 і выканаць практыкаванне 172.
б) Рэфлексія “Незакончаны сказ”
-У мяне сёння атрымалася…
-Я навучылася на ўроку...
- Мне было цікава…
- Самым складаным для мяне было…
Дзякуй усім за працу!
Урок падрыхтавала настаўнік беларускай мовы Рылач В.П.